pytanie 1.
Gdy chat pomaga nam przygotować sylabus i to, co przedmiot w sobie zawiera: np. prezentacje do zajęć: jak wówczas wygląda autorstwo sylabusa i w ogóle przedmiotu w kategoriach prawa autorskiego (umowa o dzieło itp.), a co za tym idzie poświadczania, że te treści są naszego autorstwa? To pytanie ma swoją stronę prawną, o którą właśnie zapytałam, ale też ściśle etyczną, czy wręcz moralną: skoro oczekujemy od studentów, że zawsze odnotują użycie czatu czy czyjejkolwiek innej pracy, to może i my powinniśmy przyzwyczaić się do formułki "copyright by me i mój chat". Ja studentów dotąd zawiadamiałam wyłącznie ustnie, że ten "kejs" wymyślił dla nich chat (pewnie nieco się wstydząc że mnie samej nie starczyło kreatywności), a może powinnam to ujawnić pisemnie, niejako modelując "dobrą praktykę" w tym nowym temacie?

pytanie 2.
W jakim stopniu można używać sztucznej inteligencji w publikacjach naukowych? Jak to udokumentować?

Odpowiedź na pytania 1 i 2.
Duże modele językowe nieuchronnie staną się uzupełnieniem, a czasami zastępnikiem innych źródeł informacji. Przy budowie sylabusa lub prezentacji, jeśli nie jesteśmy pewni, czy pamiętamy o wszystkich elementach, sięgamy do książek lub innych materiałów. Teraz prosimy o wsparcie SI. Rozwijające się narzędzia tego typu będą coraz bardziej doskonałe i coraz lepiej będą wspierać nas w konstruowaniu treści. Informowanie o wykorzystaniu takich narzędzi powinno zależeć od sposobu ich użycia. Jeżeli GPT generuje informacje lub kształtuje strukturę, co zwykle jest uważane za dzieło autorskie, w takich przypadkach należy poinformować odbiorców o użyciu narzędzia i określić sposób jego wykorzystania. W sytuacji, gdy wykorzystanie ma charakter czysto „mechaniczny”, jak np. porządkowanie, poprawianie tekstu czy tłumaczenie, taką informację można zazwyczaj pominąć. Popularyzacja narzędzia w niedalekiej przyszłości sprawi, że jego codzienne używanie nie będzie wymagało umieszczania informacji na ten temat bo będziemy go używać prawie zawsze. Uważam, że kluczowe może być zastosowanie definicji twórczości, która również w tym kontekście ulega zmianie. Definicja „twórcze to coś nowego i cennego” jest dość szeroka i pozwala na wiele interpretacji.

Publikując prace naukowe należy wskazać obszary wykorzystania sztucznej inteligencji w procesie tworzenia artykułu bądź monografii.
Należy wypisać jakiego rodzaju czynności zostały wykonane z pomocą SI, które fragmenty zostały wygenerowane bądź zmodyfikowane przez SI. Umieszczone w artykule opisy tego rodzaju powinny być analogiczne do zapisów dotyczących wykorzystania innych narzędzi bądź innych źródeł na które się powołuje my.

Tworząc opisy sposobów wykorzystania sztucznej inteligencji w procesie przygotowania artykułu, jej zastosowania procesie badawczym należy kierować się polityką wydawnictwa, w którym chcemy opublikować tekst.
(czasopisma coraz częściej udostępniają autorom wskazówki według których należy przedstawić sposoby wykorzystania Si w procesie badawczym i procesie przygotowania tekstu np.:

• Seismological Society of America - Artificial Intelligence - Guidelines for Authors
  https://www.seismosoc.org/publications/ai-guidelines
• BJR|Artificial Intelligence
  https://academic.oup.com/bjrai/pages/general-instructions?login=false
  Publication and Research Ethics
• Studia Socjologiczne
  Wykorzystanie narzędzi sztucznej inteligencji (AI)
  https://www.studiasocjologiczne.pl/p,3,dla-autorow.html

pytanie 3.
Jakie propozycje zajęć, modelowych ćwiczeń można zaproponować, tak by wykorzystywać Chat GPT kreatywnie i jednocześnie uniemożliwiając posłużenie się nim do wykonania całej pracy przeznczonej dla studenta? Chodzi o to, by otwarcie pokazywać studentom, że Chat nie jest tabu, że my, nauczyciele go znamy i wykorzystujemy, choć stosujemy tu pewne zasady (może te zasady można by poddać ogólnouczelnianej debacie)? 

Odpowiedź na pytania 3.
Technologia SI niewątpliwie może w pozytywny sposób zrewolucjonizować proces edukacyjny. Pokazanie studentom, że nauczyciel akademicki jest obeznany z narzędziami SI i jest gotowy wykorzystywać je w pracy dydaktycznej, pozwoli na wspólne ustalenie zasad i granic korzystania z wybranych narzędzi SI. Trzeba tylko pamiętać, że to nauczyciel akademicki jest odpowiedzialny za pokazanie studentom, jak w sposób odpowiedzialny i etyczny korzystać z technologii SI oraz za uświadomienie im, że technologia SI nie zawsze generuje rzetelne i wiarygodne treści.
Ważnym jest takie zaplanowanie zajęć, żeby SI była traktowana jako narzędzie wspierające, a nie zastępujące tradycyjne metody nauczania.
Przygotowując zajęcia z wykorzystaniem technologii SI należy pamiętać, żeby student musiał wykazać się: krytycznym myśleniem (min. recenzja treści wygenerowanych przez SI,), kreatywnością (nauka pisania promptów, stawiania zadań SI), umiejętnością pracy w grupie (zadania w grupie, dyskusje w grupie, debata oksfordzka, itp. - wykorzystujące treści wygenerowane przez SI). Są to kluczowe umiejętności niezbędne do funkcjonowania we współczesnym świecie.

pytanie 4.
W jaki sposób można sprawdzić poprawność odpowiedzi pochodzącej ze strony CHAT GPT.

Odpowiedź na pytanie 4.

Niestety weryfikacja informacji generowanych przez czatboty wymaga dodatkowego sprawdzenia wiarygodności w innych źródłach. Można również poprosić czat, aby wygenerował linki do podanych informacji w internecie i zweryfikować podane źródła.
Można także budując prompta poprosić aby model samodzielnie sprawdził wygenerowane przez siebie odnośniki i informacje. Jednakże te dwa ostatnie metody nie gwarantują pełnej pewności. Najlepszą praktyką jest wykorzystanie modelu językowego do pracy nad tekstami i wykonywania operacji, które nie wymagają generowania nowych informacji, lecz polegają na operowaniu na istniejących danych. Można również korzystać z wyszukiwarek napędzanych sztuczną inteligencją, takich jak PROPLEXITY, które odpowiadając na zadane pytania, od razu wskazują źródła.

pytanie 5.

Jak możemy przeciwdziałać nieuczciwości studentów, którzy przesyłają fragmenty prac magisterskich ewidentnie zrealizowane przez SI (bez zaznaczenia faktu korzystania ze sztucznej inteligencji) w zakresie wyboru treści w rozdziałach teoretycznych (także i źródeł, których nie czytali), "parafrazowania" podstaw problemu badawczego oraz podsumowywania wyników badań? Troje studentów "przyznało się", ale inni twierdzą, że są to ich opracowania autorskie, mimo że nie potrafią wyjaśnić istoty zawartych w pracy problemów badawczych. Kto ma rozstrzygnąć ten spór?

Odpowiedź na pytanie 5.

Wydaje się, że w takim przypadku warto zwrócić uwagę na to, czy faktycznie możemy stwierdzić “ewidentnie”, że ktoś korzystał z narzędzi SI? W innym miejscu Q&A znajduje się odpowiedź na pytanie, czy można z całkowitą pewnością stwierdzić, że dany tekst został wygenerowany przez SI, czy też nie do końca jest to – przynajmniej na obecnym etapie rozwoju technologii - możliwe. W tym ostatnim przypadku nie jesteśmy w stanie udowodnić korzystania z SI przy przygotowaniu przez studentów fragmentów prac magisterskich. I, przynajmniej na razie, należy się z tym pogodzić. Natomiast inne wskazane fakty, tj. brak znajomości przytaczanych źródeł, niespotykany wcześniej sposób parafrazowania/pisania, niezgodny ze znanym nam dotychczas stylem pisania danego studenta czy też nieumiejętność “wyjaśnienia istoty zawartych w pracy problemów badawczych” stanowią istotne przesłanki dotyczące niesamodzielności wykonanej pracy (niezależnie od tego, czy ktoś korzystał z narzędzie SI, czy np. z usług tzw. “ghost writera”). W takim przypadku wydaje się, że osoba prowadząca seminarium magisterskie ma prawo (a nawet obowiązek), aby do ww. niesamodzielności w pisaniu prac magisterskich nie dochodziło. I nie widać tu potrzeby odwoływania się do jakiś zewnętrznych arbitrów (jeśli studenci czują się pokrzywdzeni zakwestionowaniem samodzielności ich pracy, to mają możliwości zgłaszania tego np. do dyrektorek studiów). Co można zaproponować studentom? Wydaje się, że można postawić im następujące warunki: 1) przepisanie na nowo zakwestionowanych fragmentów prac, tak aby ich styl odpowiadał temu, jak studenci posługują się językiem; 2) postawienie warunku (i sprawdzenie) zapoznania się ze źródłami, z których się korzystało, tak aby faktycznie ta wiedza znalazła się w głowach studentów; 3) rozszerzenie tekstu pracy magisterskiej o autorskie komentarze i wyjaśnienia związane z rozumieniem przez studenta “istoty zawartych w pracy problemów badawczych”; 4) uzależnienie dalszych etapów współpracy od “obrony” przez studenta dotychczasowych i wszelkich kolejnych fragmentów pracy magisterskiej (czyli wykazania się znajomością źródeł, a przede wszystkim zrozumieniem istoty problemów badawczych). To ostatnie zaś może również stanowić swoiste działanie “prewencyjne”, tzn. jeśli nawet student skorzysta z narzędzi SI lub pomocy osoby trzeciej przy pisaniu pracy dyplomowej, ale będzie wiedział, że i tak będzie musiał ze wszystkiego, co przedstawi na seminarium się wytłumaczyć / uzasadnić / obronić, to efekt końcowy będzie chyba zadowalający.

pytanie 6.

Czy jesteśmy w stanie weryfikować autorstwo prac dostarczonych przez studentów, które są przedstawiane jako ich własne?

Odpowiedź na pytanie 6.

Obecnie dostępne narzędzia nie pozwalają jednoznacznie stwierdzić, czy tekst został wygenerowany za pomocą narzędzia takiego jak duży model językowy, czy jest autorstwa człowieka. Przybliżone wyniki, które oferują tego rodzaju narzędzia, nie są wiarygodne, a zatem nie można się w pełni na nich opierać. Możliwe jest wykorzystanie kilku narzędzi i porównanie uzyskanych wyników, lecz to również nie daje pewności. Otrzymany tekst możemy także wprowadzić do modelu, na przykład ChatGPT, i poprosić o korektę językową. W sytuacji, gdy narzędzie nie zaproponuje wielu zmian, możemy przypuszczać, że tekst został wygenerowany przez „maszynę”.

Dzięki niedawnemu rozszerzeniu Jednolitego Systemu Antyplagiatowego (JSA) możemy weryfikować autorstwo prac dyplomowych. Procedura jest taka sama, jak w przypadku wcześniejszego wykorzystania JSA. Jednak żadne z tych narzędzi nie daje pewności czy student wykorzystywał sztuczną inteligencję w tworzeniu pracy i to zataił. Narzędzia te nie są „homologowane”, nie są opisane w przepisach w zakresie sposobów ich wykorzystywania, interpretacji wyników i procedury postępowania.

Nie dysponujemy zatem ani narzędziami, ani przepisami, które pozwalałyby karać studentów za wykorzystywanie sztucznej inteligencji niezgodnie z założeniami procesu kształcenia.

Aby zminimalizować ilość sytuacji niewłaściwego wykorzystywania sztucznej inteligencji w pracy studenta, zalecamy postępowanie opisane w odpowiedziach na pytania nr 1,2 i 5.

pytanie 7. Czy w wyniku wykorzystywania narzędzi SI nie rodzi się niebezpieczeństwo zanikania u ludzi pewnych umiejętności? 

Odpowiedź na pytanie 7.
Obawa o zanikanie umiejętności w wyniku wykorzystywania narzędzi SI jest uzasadniona. W szybko zmieniającym się świecie pewne umiejętności będą zanikać, ale wykształcą się nowe, także te związane z umiejętnością korzystania z nowych technologii. Historia kultury wskazuje co najmniej kilka wielkich rewolucji związanych z pojawieniem się nowych technologii komunikacyjnych (pismo, druk, fotografia, komputer, Internet), które rodziły obawy o zanik ważnych z ówczesnej perspektywy umiejętności lub zawodów (sprawność umysłu w przypadku pisma, zanik malarstwa portretowego wypartego przez fotografię etc.). Każda z tych zmian wiązała się istotnie z głębokimi przemianami kultury, w wyniku których jednak następował jej skokowy rozwój. Obecnie dużo mówi się o takim rozwoju także w kontekście SI, jednak zdecydowanie należy zadbać o to, aby nie utracić w jego efekcie umiejętności decydujących o samodzielności myślowej i zdolnościach komunikacyjnych człowieka, takich jak projektowanie działań czy przygotowywanie złożonych wypowiedzi na wybrany temat. Jest to często żmudna praca wymagająca wysiłku umysłowego, którą już dziś łatwo przerzucić na generatywną SI. Straty osobowe i społeczne wynikające z nieopanowania przez jednostkę tego typu umiejętności mogą być jednak bardzo dotkliwe, dlatego należy dołożyć wszelkich starań, by im zapobiec.
W rzeczywistości kształcenia na uczelni niebezpieczeństwo zanikania pewnych umiejętności w dużej mierze zależy od postawy samego studenta oraz wykładowcy akademickiego. Wprowadzenie studenta na pierwszych zajęciach w problematykę SI – zalet i wad korzystania z jej narzędzi - w kontekście tematyki prowadzonych zajęć oraz wyznaczenie granic korzystania z SI pozwoli na względną kontrolę pracy studenta i kształtowania określonych efektami uczenia się umiejętności i kompetencji.

pytanie 8.

Bezpieczeństwo danych / prywatność.

Odpowiedź na pytanie 8.

Systemy oparte na sztucznej inteligencji (AI) są systemami przetwarzającymi dane, dlatego też ważne jest aby dokładać wszelkich starań do zapewnienia bezpieczeństwa danych. Instytucje wykorzystujące AI powinny właściwie zarządzać i zabezpieczyć dane, wdrożyć procedury oraz pracować trwałe, chroniące prywatność ramy dostępu, a dane dla systemów AI powinny być gromadzone, udostępniane, wykorzystywane, archiwizowane oraz usuwane zgodnie z prawem międzynarodowym i krajowym.
Chcąc zadbać o bezpieczeństwo i prywatność osób indywidualnych, w przypadku korzystania z rozwiązań opartych np. na ChatGPT nie powinniśmy używać danych osobowych, prywatnej korespondencji czy informacji objętych tajemnicą.

Open AI wprowadziło do modelu Chat GTP Plus opcję „Temporary Chat”. Jest to rodzaj trybu incognito, który nie zostaje w historii konwersacji oraz nie służy treningowi modelu. Podobną funkcja ma wersja TEAM Workspace tego samego produktu.